THÁI DOÃN HIỂU

NGUYỄN TRỌNG TẠO

                                                Nhà nghiên cứu văn học Thái Doãn Hiểu

Năm ngoái, tôi vừa đọc một cuốn sách hay nghiên cứu về thơ Tứ Tuyệt của Nguyễn Sĩ Đại với nhan đề Một số đặc trưng nghệ thuật của thơ tứ tuyệt đời Đường, thì năm nay tôi lại khá thú vị khi cầm trên tay cuốn Tuyển tập một ngàn năm thơ tứ tuyệt Việt Nam do Thái Doãn Hiểu và Hoàng Liên tuyển chọn, dày ngót ngàn trang khổ 14,5 x 20,5 cm in trên giấy trắng, bìa cứng bọc sơmi rất đẹp. Lại nghe nói mới đây, một cô gái trẻ chỉ bằng luận án Thơ tứ tuyệt Lý Bạch mà đã trở thành phó tiến sĩ… Hóa ra thơ tứ tuyệt (tuyệt cú) không những “Không hổ thẹn là một hạt minh châu sáng chói trong kho tàng văn hóa Trung Hoa” (Nhiếp Thế Mỹ) từ xa xưa mà nó còn là mối quan tâm đặc biệt đối với thơ ca Việt Nam chúng ta.

Trong mấy năm gần đây, một số nhà thơ cho in thơ tứ tuyệt của họ thành tập như Tân Trà, Trần Mạnh Hảo, Hải Bằng, Nguyễn Văn Dinh, v.v… nhưng làm được một tuyển tập tứ tuyệt Việt Nam ngàn năm đồ sộ như Thái Doãn Hiểu và Hoàng Liên đã làm cho nền thơ bốn câu nước nhà thì quả là “xưa nay hiếm”. Thú thật, đây là lần đầu tiên tôi được đọc cùng lúc thơ tứ tuyệt của gần 600 tác giả với hơn 900 bài được hai tác giả tuyển chọn. Nhiều bài thơ lâu nay mình chỉ thuộc một hai câu, nay mới được đọc trọn bài. Nhiều tác giả chỉ nghe tên trong sử sách, nay bỗng chạm được cái thần thơ của họ qua tứ tuyệt. Nhiều tác giả mới toanh chưa nghe danh bao giờ, nay cũng góp cho thơ tứ tuyệt Việt Nam ta những bài thơ độc nổi da gà… Hầu như tất cả các nhà thơ cổ điển, cận đại có làm thơ tứ tuyệt đều có mặt đầy đủ trong công trình hùng hậu chưa từng thấy, kể cả những tác giả người Việt ở hải ngoại. Tuy nhiên là chưa thể đầy đủ hết tất cả những tác giả Việt làm thơ tứ tuyệt (hay thơ 4 câu) trong cuốn sách này, và việc chọn bài, số lượng bài của từng tác giả, có thể còn nhiều ý kiến trao đổi, nhưng tập hợp được ngót ngàn trang sách như vậy quả là một kì công đáng trân trọng. Đấy là một công việc tưởng chỉ cần có tâm và công phu sưu tầm sao chép là xong, vậy mà thử hỏi mấy ai đã làm được?

Trong cuốn sách này, ngoài 919 bài thơ tứ tuyệt, cặp tác giả còn có bài viết về thơ tứ tuyệt (Tứ tuyệt thể thơ bé hạt tiêu) hai phụ lục Biến thái của thơ tứ tuyệt (gồm 100 bài từ 2 câu đến 8 câu), Bàn về thơ của nhiều tác giả, và phần Tiểu sử các nhà thơ (Gồm 100 trang). Dù tôi không đồng tình lắm với một vài quan điểm khen bài này bài nọ là “tuyệt chiêu”, câu này câu nọ là “xuất thần, đọc lịm cả người”, tác giả này “được 5 bài”, tác giả nọ “được 4 bài” một cách tùy hứng chủ quan, cũng như thơ từ hai đến tám câu có phải là “biến thái của thơ tứ tuyệt” hay không, v.v… Nhưng đối với việc làm sách, những quan điểm riêng của tác giả là cần thiết và đáng tôn trọng. Nhiều nhà nghiên cứu và biên soạn thơ Đường đều có những quan điểm tiếp cận rất khác nhau; có người chọn đến vài trăm tác giả, có người chọn 10 tác giả, và có người chỉ chọn 3 tác giả thơ Đường lại không chọn Bạch Cư Dị mà chọn Lý Bạch, Vương Duy, Đỗ Phủ dù Bạch Cư Dị chiếm địa vị hết sức lớn trong nền thơ kì vĩ ấy. Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân cũng mang đậm quan điểm cá nhân, và nhờ vậy mà lưu danh cho hậu thế. Công việc lưu danh thơ ca cho hậu thế là công việc “ăn cơm nhà đi vác ngà voi”, chính đáng, sang trọng đấy, nhưng cũng dễ bị khối người dè bỉu. Nếu chỉ bị dè bỉu mà nhụt chí thì chẳng còn dã tràng xe cát chốn biển xanh.

Thái Doãn Hiểu và Hoàng Liên quả là một cặp tác giả vì tình yêu thơ ca mà can đảm làm cái việc “ăn cơm nhà đi vác ngà voi” ấy. Cứ nhìn những cuốn sách cặp tác giả này đã làm và đang làm thì chúng ta không thể nào không quý nể. Từ cuốn Thơ tình bốn phương, Giai thoại nhà văn Việt Nam, Giai thoại kẻ sĩ Việt Nam, Giai thoại nhà văn thế giới, Một ngàn năm thơ tứ tuyệt Việt Nam… đã ra mắt bạn đọc, cuốn nào cũng trên dưới ngàn trang, bìa cứng cùng một phoocma đến những cuốn đang chuẩn bị ra mắt như Thi nhân Việt Nam hiện đại, Những kiệt tác thơ Việt Nam, v.v… đều sáng rõ một ý nguyện tốt lành là muốn góp tâm sức cho việc lưu danh cho thi ca nước nhà; khác hẳn với một số người làm sách vì lợi nhuận, tiền bạc, ăn theo văn sĩ, chỉ làm những cuốn kiếm được món lời, không cần một định hướng văn chương nào cả. Tôi ước tính Thái Doãn Hiểu và Hoàng Liên phải bỏ vào cho mỗi cuốn cả trăm triệu đồng và cố gắng lắm mới có thể thu lại được vốn ban đầu bởi vì nhiều tác giả đã nhận được sách biếu, còn không ít những cuốn sách “kí gửi” cho tác giả chẳng dễ gì thu lại được. Hơn nữa, cả hai ông bà theo lí lịch trích ngang, đều là nhà giáo nghèo, vợ còn dạy học, chồng đã nghỉ hưu, lại cùng dốc sức đi làm cái việc “trời ơi”, đấy là việc làm sáng giá cho Văn nhân mặc khách mà mình yêu quý, thì quả là những người to gan lớn mật. Theo tôi, đối với những người làm sách theo kiểu công trình lớn như thế, cần được sự hỗ trợ của Nhà nước và tấm lòng thơm thảo của nhà văn và bạn đọc.

Trở lại cuốn Một ngàn năm thơ tứ tuyệt Việt Nam, cho dù nó không thể thỏa mãn với “gu” thơ của người này người khác, cho dù khá nhiều bài chỉ là thơ 4 câu chứ không hẳn là thơ tứ tuyệt, cho dù còn sót những bài hay hoặc tác giả này tên tuổi nọ, cho dù phần tiểu sử các nhà thơ còn có sự tùy tiện thiếu chính xác (như ghép tập nhạc của Vĩnh Nguyên vào tiểu sử nhà thơ Vĩnh Nguyên – do trùng bút danh), v.v… Nhưng đấy chỉ là sai sót nhỏ trong một cơ thể lớn, vẫn còn có thể khắc phục được. Chính vì vậy mà bộ sách lớn của Thái Doãn Hiểu và Hoàng Liên sẽ cùng với các Tuyển tập thơ lục bát Việt Nam, Một thế kỉ thơ Việt, Thơ miền Trung thế kỉ 20, v.v… ra mắt vào những năm cuối thế kỉ này góp phần làm sáng giá và sáng giá cho nền thơ ưu việt của chúng ta, bởi đấy là sự gom nhặt có lựa chọn nhằm lưu danh cho thơ ca.

Nguồn : - Nguyễn trọng Tạo web
- Nhà báo & Công luận

(1) Đọc Tuyển tập một ngàn năm thơ tứ tuyệt Việt Nam – Nxb Văn hóa Dân tộc, 1997.